COVID-19 wpływa w wielkim stopniu na wszystko to, co związane jest z procesami pracy i organizacji. Pandemia i kryzys spowodowały zmiany w funkcjonowaniu firm i wywarły wpływ na pracowników. Z jednej strony mamy do czynienia z bezrobociem i upadkami firm, z drugiej zaś sytuacja ukazała też szereg możliwości, związanych z rozwojem pracy zdalnej, zmianami w relacjach władzy czy radzeniem sobie w sytuacji trudnej, które w przyszłości można wykorzystać.

Na IV Zjeździe Polskiego Stowarzyszenia Psychologii Organizacji (PSPO), zorganizowanym online w Warszawie 21-22 maja 2020 r., dokonaliśmy diagnozy najważniejszych problemów występujących w pracy i zastanawialiśmy się – jako psychologowie pracy i organizacji – w jaki sposób możemy pomóc w ich rozwiązywaniu. Wyróżniliśmy konkretne obszary najbardziej dotknięte przez pandemię i kryzys oraz wskazaliśmy zarówno na konieczność sprostania negatywnym konsekwencjom, jak i na aspekty pozytywne, czyli możliwości radzenia sobie w nowych sytuacjach.

Wzrost niepewności

Pandemia koronawirusa spowodowała ogromny wzrost niepewności u pracowników i pracodawców. Duża część pracowników stanęła w obliczu znaczących zmian w organizacji pracy, bądź nawet niemożności wykonywania swojej pracy. Brak doświadczeń z modelem pracy zdalnej oraz z intensywnym wykorzystaniem technologii spowodował pojawienie się silnych negatywnych emocji i stresu. W wielu organizacjach wystąpiło realne zagrożenie bankructwem. W związku z tym u tysięcy pracowników i menedżerów pojawił się lęk o dalszy byt i możliwość kontynuacji kariery zawodowej. Wszystkie zmiany organizacyjne zachodziły przy znacznej presji czasowej. Wielu pracowników i menedżerów przyznało, że odczuwa dumę, iż poradzili sobie z tym wyzwaniem. U wielu osób pojawia się również poczucie ulgi, że sytuacja powoli wraca do normy, jednak poczucie niepewności pozostanie w wielu firmach i instytucjach przez dłuższy czas.

Konieczność pracy w domu

Konieczność pracy z domu zmusiła duże grupy pracowników bardzo różnych branż do szybkiego i efektywnego zaznajomienia się z nowoczesnymi rozwiązaniami informatycznymi. Zwiększyło to – zwłaszcza początkowo – poziom napięcia, ale ostatecznie doprowadziło do uzyskania cennych kompetencji przez samych pracowników, menedżerów i całe firmy. Wskazane jest, aby nowe rozwiązania i procedury nie zostały zaniechane i zapomniane, aby wykorzystywać je, zwłaszcza tam, gdzie okazały się skuteczne.

Wykonywanie pracy z domu dla wielu osób niosło za sobą konieczność przedefiniowania relacji z najbliższymi. Rodziny musiały zaakceptować fakt, że osoba pracująca co prawda jest w domu, ale nie może być cały czas dla nich w pełni dostępna. Konflikty, pojawiające się na tym tle dodatkowo obniżały dobrostan i powodowały negatywne konsekwencje psychiczne i zdrowotne.

Problemy pracodawców

Wśród kierowników, menedżerów i właścicieli firm pojawił się ogromny stres, który ma wiele przyczyn. Głównie jest to poczucie niepewności dotyczącej przyszłości na niespotykaną dotąd skalę, związanej z koniecznością przebranżowienia czy wręcz upadku firmy. Szczególnie problemy te dotknęły branże takie jak turystyka, gastronomia i usługi. Dostrzegane jest mniejsze zapotrzebowanie na pewne kompetencje, przy jednoczesnym wzroście znaczenia innych umiejętności czy konkretnych zawodów. Osobnym zagadnieniem jest zmiana technologiczna i jej znaczne przyspieszenie. Wielu pracodawców nie miało wcale lub miało niewielkie doświadczenia z organizacją pracy zdalnej. Niektórzy pracodawcy mogli być przyzwyczajeni do fizycznej kontroli nad pracownikami i tak też mogli postrzegać swoją władzę, co właściwie z dnia na dzień uległo całkowitej zmianie. Zmiany w zakresie technologicznym mogą być jednak dużym zyskiem dla pracodawców, np. zdalny obieg dokumentów, ograniczenie kosztów wydruku lub dojazdu itp.

Problemy z organizacją pracy

W obecnej sytuacji obserwujemy problemy związane z przeciążeniem, jak i niedociążeniem pracą oraz mamy do czynienia z koniecznością zwiększenia kompetencji pracowników w zakresie IT. Organizacja pracy dla menedżerów stanowi wyzwanie logistyczne, które musi uwzględniać brak sprzętu, konieczność sprawowania kontroli bez możliwości bezpośredniego sprawdzenia sposobu wykonania pracy, brak uregulowań prawnych dotyczących nowych modeli pracy.

Także sami pracownicy, którzy zaczęli wykonywać swoje obowiązki z domu w sposób zdalny, zmuszeni zostali do samodzielnej strukturalizacji dnia pracy, do czego nie zawsze byli przygotowani.

W związku z obecną sytuacją szczególną pomocą powinny być objęte wszystkie służby medyczne i udzielona powinna być im pomoc w rozwiązywaniu problemów organizacji pracy występujących w walce z pandemią.

Problemy z perspektywy HR

Konsekwencją pandemii i kryzysu ekonomicznego jest niedocenianie przez pracodawców znaczenia HR-ów oraz tendencja do redukcji zatrudnienia w komórkach zarządzania zasobami ludzkimi. Jest to stanowisko krótkowzroczne, gdyż w sytuacji kryzysu, utrzymującej się pandemii, rosnącego bezrobocia oraz dużego prawdopodobieństwa wzrostu zapotrzebowania na pracę zdalną to specjaliści zatrudnieni w HR-ach będą rozwiązywali zadania związane z zarządzaniem ludźmi w nowych warunkach.

My, psychologowie pracy i organizacji czujemy się władni, żeby kompetentnie pomagać w rozwiązywaniu powyżej opisanych problemów. Pracodawcy mogą szukać u nas pomocy, a my będziemy działać w oparciu o naszą aktualną wiedzę i umiejętności, korzystając z najnowszych wyników badań i dobrej praktyki.

Polskie Stowarzyszenie Psychologii Organizacji

http://www.pspo.org/